Ηρωϊσμός κι Αγιοσύνη δύο λησμονημένα αθλήματα

ΗΡΩΙΣΜΟΣ ΚΙ ΑΓΙΟΣΥΝΗ ΔΥΟ ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ

Oμιλία του Πανοσιολογιώτατου Αρχιμανδρίτου

π. Επιφανίου Θεοδωρίδη

Επειδή είμαστε κληρονόμοι μιας παράδοσης και ιστορίας πλούσιας σε αρχές και ιδανικά και σε πνευματικό περιεχόμενο, που πηγάζει από τους Αγίους και τους Ήρωές μας, έχουμε και την παρακαταθήκη και την εμπειρία και την υποχρέωση να βλέπουμε τα πράγματα και από την άλλη σκοπιά. Αυτή των πατέρων μας, δηλαδή την πάτρια.

          Αιώνες ο Έλληνας γαλουχήθηκε, διδάχτηκε, προβληματίστηκε και έδωσε απάντηση σε  απειλητικές διαθέσεις εχθρών. Διότι τράφηκε πνευματικά κατά τέτοιον τρόπο, ώστε  η τροφή που πήρε διοχετεύτηκε απευθείας στην καρδιά και δημιούργησε, όπως θα έλεγαν οι γιατροί «καρδιακή πνευματική υπερτροφία» ή «πνευματική μεγαλοκαρδία». Η πνευματική τροφή είχε προορισμό την πνευματική καρδιά κι όχι τη λογική. Η λογική παρέμενε πάντοτε «ελλειμματική» σε σχέση με την καρδιά, που είχε το «πλεόνασμα» και εν τέλει έπαιρνε τις μεγάλες αποφάσεις, στα πλαίσια πάντοτε της διάκρισης. Έτσι, στις δύσκολες στιγμές πάντοτε είχε το προβάδισμα η καρδιά. Κι έτσι προτίμησαν το «έλλειμμα» για την υπεράσπιση υψίστων αγαθών. Την ελευθερία, την αξιοπρέπεια, την τιμή και διαφύλαξη όλων των ιερών και των αγίων του τόπου τους. Και η ιστορία τους δικαίωσε. Έγιναν οι οδηγοί μας, τα πρότυπά μας.

          Σήμερα υποχρεώνεται ο ελληνικός λαός να ζήσει με το «έλλειμμα» το οικονομικό αλλά και με το «έλλειμμα» της συμπάθειας (συν- πάσχω, συμμετέχω στον πόνο του άλλου) των λεγομένων φίλων και εταίρων.

          Εδώ δοκιμάζεται, καθώς και οι πρόγονοί του. Δοκιμάζεται και το της καρδιάς του «πλεόνασμα». Παρόλα τα χτυπήματα, έχει και διαθέτει απ’ αυτό. Στο συνάνθρωπό του, όποιος κι αν είναι, ό,τι κι αν πιστεύει, απ’ όπου κι αν προέρχεται. Δίκαια τον πιάνει το παράπονο, αλλά αυτό το κάτι άλλο, το οποίο τρέχει στο αίμα του, τον κρατάει όρθιο.

Ας έρθουμε όμως πρώτα στους αθλητές, που αγκάλιασαν με τη θυσία τους πίστη και πατρίδα. Στους Νεομάρτυρες. Σε μια περίοδο, όπως η σημερινή, που αναγορεύονται σε ήρωες και πρωταθλητές, οι κάθε είδους ευτελείς και αλλοτριωμένες προσωπικότητες και όπου οι φιλοσοφικές, ιστορικές αλλά δυστυχώς και θεολογικές τάσεις διαγωνίζονται για να ξεπεράσει η μια την άλλη σε εκσυγχρονισμό, δηλαδή σε υποτίμηση ή και τέλειο αποχρωματισμό όλων των παραδοσιακών αξιών, και της εθνικής ταυτότητας που συναπαρτίζεται για τους Έλληνες από την Ορθοδοξία και την Πατρίδα, εμείς θα αντιτάξουμε στα παγκοσμιοποιημένα και Νέας Εποχής βιβλία, κάτι άλλα βιβλία, που ονομάζονται Μαρτυρολόγια και που το περιεχόμενό τους έχει γραφτεί με αίμα, το αίμα των αληθινών ηρώων και πρωταθλητών της πίστης, αλλά και της εθνικής αντίστασης, όπως είναι η ζωή και το μαρτύριο των λεγομένων Νεομαρτύρων της περιόδου της Τουρκοκρατίας και όχι μόνο, γιατί Νεομάρτυρες έχουμε και στα επόμενα της Τουρκοκρατίας χρόνια.

          Οι Νεομάρτυρες δεν αποκεφάλιζαν τους κατακτητές τους, για να υπερασπιστούν και να προωθήσουν τα ιδανικά τους, της πίστης, της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης. Αντίθετα πρόσφεραν τη ζωή τους χωρίς να ασκούν βία, και με προθυμία, περιφρονώντας τον τύραννο Μουσουλμάνο, που τους αποκεφάλιζε με απίστευτα μαρτύρια, έδιναν ταυτόχρονα κουράγιο και ελπίδες στους υπόδουλους των Οθωμανών ότι η απελευθέρωση πλησιάζει. Αμέσως μετά το μαρτύριο οι νέοι αθλητές, που αχρήστευαν τον αντίπαλο, με όπλα πνευματικά και όχι με πάλη, ανακηρύσσονται αμέσως άγιοι από τον Λαό καI μετά από την επίσημη Εκκλησία, δηλαδή το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο, και ο τόπος της θυσίας τους γίνεται «χώρος αθλοφόρων» και στεφανώνονται από τον αθλοθέτη Χριστό, και το αδούλωτο φρόνημά τους εγκωμιάζεται μέχρι σήμερα με ύμνους.

          Έχουμε λοιπόν άλλου είδους Ολυμπιακούς αγώνες, και Ολυμπιονίκες, όπως γράφει ο Δαμασκηνός Στουδίτης, στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, με διαφορετικούς αθλητές και διαφορετικά έπαθλα και παραδίδονται σε αιώνια τιμή και μνήμη τόσο με τις μελωδικότατες ασματικές Ακολουθίες τους, όσο και με τις εικόνες τους. Οι Νεομάρτυρες δεν ήταν επαγγελματίες ιδεολόγοι, ούτε κάτοχοι παιδείας. Δεν ήταν ακόμη οπαδοί του Διαφωτισμού, αλλά διέθεταν τον εσωτερικό φωτισμό. Γνωρίζουν να προσφέρουν χωρίς δισταγμό και με χαρά την ίδια τη ζωή τους, για να υπερασπιστούν αυτό που πίστευαν, δηλ. τα ιδανικά τους της Πίστης τους και της Ελευθερίας της πατρίδας τους. Ξεπερνούσαν τη λογική, έφθαναν στη θέωση, ήταν θεόπτες. Έτσι, σε όλη την περίοδο της οδυνηρής δουλείας σκόρπιζαν θεϊκό φως στις καρδιές και τα δικά τους όπλα, τα πνευματικά και οι θυσίες τους, οδήγησαν στην ελευθερία, που σήμερα διακυβεύεται πάλι από τους παντοειδείς πολιτικούς «πεφωτισμένους» και επαγγελματίες «εκσυγχρονιστές».

          Σήμερα οι κρατούντες λοιδωρούν και χλευάζουν τις έννοιες ηρωισμός, θυσία, ταπείνωση, αγάπη, πίστη, θέωση, ανεξικακία, νόημα ζωής, παραδόσεις της Ελληνορθόδοξης ζωής και πνευματικότητας. Το δικό τους λεξιλόγιο είναι: «Ο εαυτός μου», «ο κόσμος μου», η δήθεν «επικοινωνιακή διαφάνεια».

          Απέναντι επίσης στους ποικιλώνυμους παραχαράκτες της ιστορίας, που αυτοαποκαλούνται δήθεν πνευματική ηγεσία και «ιστορικοί», έχουμε να αντιτάξουμε αληθινούς επιστήμονες ιστορικούς, πανεπιστημιακούς καθηγητές, που δεν απέκρυψαν, δεν αλλοίωσαν και δεν αποσιώπησαν τον τεράστιο ρόλο που διαδραμάτισαν οι Νεομάρτυρες μαζί με τους Εθνομάρτυρες σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας, προκειμένου να διατηρηθεί αλώβητη και η ορθόδοξη και η εθνική ταυτότητα. Αναφέρουμε εδώ τις διαπιστώσεις ενός αναμφισβήτητου κύρους αριστερού ιστορικού καθηγητή, του Νίκου Σβορώνου, που έγραφε ότι η Εκκλησία έχει να δείξει μεγάλο αριθμό νεομαρτύρων, που είναι σύγχρονα και ήρωες της Χριστιανικής πίστης και ήρωες της εθνικής αντίστασης. Και σε άλλο βιβλίο του ανατρέπει τα κατασκευασμένα ιδεολογήματα των παραχαρακτών της ιστορικής αλήθειας σε ό,τι αφορά την Ορθόδοξη Εκκλησία, τους εξισλαμισμούς και τους Νεομάρτυρες. Γράφει:

«…Οι αξιόλογες προσπάθειες της Ορθόδοξης Εκκλησίας, οι αγώνες της για τη διαφύλαξη της χριστιανικής πίστης και την καθαρότητα της Ορθοδοξίας, τα μέτρα για το σταμάτημα των εξισλαμισμών, αποτελούν θεμελιακή συμβολή για τη διατήρηση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων, και συνεχίζει, οι Νεομάρτυρες, συχνό φαινόμενο της εποχής, που δέχονται το μαρτυρικό θάνατο για τη χριστιανική τους πίστη, είναι συγχρόνως και οι πρώτοι εθνικοί ήρωες του Νέου Ελληνισμού. Οι ακολουθίες τους παίρνουν συχνά το χαρακτήρα εθνικοθρησκευτικών ποιημάτων.

          Η Ορθόδοξη Εκκλησία βρίσκεται έτσι επικεφαλής των δυνάμεων που οργανώνουν την άμυνα του Ελληνισμού και εξασφαλίζουν την διατήρησή του μέσα στις δύσκολες συνθήκες της κατάκτησης, και συνδέεται άρρηκτα με το Έθνος. Εμφανίζεται συγχρόνως ως η μόνη πολιτική δύναμη που συνεχίζει κατά κάποιον τρόπο τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και ενσαρκώνει το όνειρο ενός μελλοντικού ενιαίου ελληνικού χριστιανικού κράτους. Η εθνική ιδέα βρίσκεται περισσότερο παρά ποτέ συνδεδεμένη με τη χριστιανική Ορθοδοξία και, διαμέσου της Εκκλησίας, με το όνειρο μιας εξελληνισμένης χριστιανικής Αυτοκρατορίας…».

          Και για να μην αναφερόμαστε συνεχώς στους αγίους, οι οποίοι είναι τα όντως πρότυπα, ερχόμαστε στους ήρωες και εθνομάρτυρες, το άλλο ακαταμάχητο «σύνταγμα» της έμπρακτης φιλοπατρίας.

Δεν είναι υποδεέστερος ο ηρωισμός από την αγιότητα. Τουλάχιστον κατά τα ανθρώπινα. Συγγενεύει με την αγιότητα και «Κύριος οίδε το μυστήριον». Διότι η θυσία του ήρωα έχει αντικείμενο αναφοράς την πατρίδα. Και όταν η πατρίδα έχει Θεό, τότε η θυσία άπτεται της αγιότητας. Ο ηρωισμός στην ελληνική ιστορία και μάλιστα στον αγώνα της Μεγάλης Επανάστασης είναι σύμβολο για την παγκόσμια ιστορία. Αμέτρητα είναι τα παραδείγματα αυτοθυσίας, που προκαλούν το θαυμασμό και το σεβασμό όλου του κόσμου. Όλα υπερχείλισμα καρδιάς, που είναι αποφασισμένη να δοθεί για τα ιερά, για τα σεβάσμια του γένους. Η ομολογία των ηρώων ήταν αξιολογική. Η θυσία τους έβαζε πάνω απ` όλα το αιώνιο, το θείο. «Υπερ πίστεως και πατρίδος» ήταν η διακήρυξή τους. Χωρίς το πρώτο, όλα τα άλλα καταρρέουν πολύ εύκολα και γρήγορα. Χωρίς την πίστη, παραμένουν άστεγα τα υπόλοιπα.

          Είμαστε ένας λαός, που λησμόνησε εν πολλοίς το αίμα του, την αξία του, την αρχοντιά του και  έμαθε να ζει με κέντρο της ζωής του το χρήμα, επιδιώκοντας μανιωδώς την ευδαιμονία, άγνωστη στη ρωμαίικη παράδοση, επηρεασμένος προφανέστατα από το παραμύθι της αποϊερωθείσας και αποθεωθείσας από αιώνων δυτικής κοινωνίας και κινδυνεύει να μείνει ξεκρέμαστος, χωρίς αντιστάσεις και αντισώματα, ψυχικά και πνευματικά, μπροστά στις δύσκολες μέρες που προβλέπεται να ακολουθήσουν.

          Αν δε διδάσκεται ο Έλληνας, αν δεν βάζει πρότυπα στη ζωή άξια προς μίμηση, αν δεν γυμνάζει το νου και την καρδιά με τα υψηλά, ποια μπορεί να είναι τα στηρίγματα που θα αναζητήσει στις μπόρες της ζωής; Οι αερολογίες και οι γενικολογίες περί ειρήνης, αγάπης, ισότητας και όλων των συναφών εννοιών, οι οποίες διδάσκονται στα σχολεία και διακηρύσσονται από τα μέσα της εποχής; Αυτά δεν έχουν νόημα και αποτέλεσμα, αν δεν συγκεκριμενοποιούνται, δεν «σημαδεύουν» και δεν καταδεικνύουν πρόσωπα και γεγονότα, κατά τα οποία έχουν πάρει σάρκα και οστά, έχουν γίνει πράξη, ώστε να ακολουθήσει η μίμηση. Άλλωστε μας το λέει και η Εκκλησία: «Μνήμη αγίου, μίμησις αγίου» και κατ` επέκταση  και οιουδήποτε άλλου αξιομίμητου προσώπου. Και τέτοια πρόσωπα, πραγματικούς γίγαντες, έχει να παρουσιάσει αμέτρητα η ιστορία μας και η παράδοσή μας. Γίνονται φάροι, οδοδείκτες και μας κάνουν πιο εύκολη και σίγουρη την πορεία προς την αρετή, προς το «καλό». Οι ψυχές εμπνέονται από τα πρότυπα, δημιουργούν φρόνημα και καλλιεργούν ετοιμότητα.

          Όταν δεν υπάρχουν ιδανικά, για να είσαι έτοιμος να δώσεις το αίμα σου και τον ιδρώτα σου γι` αυτά, τα πάντα δικαιολογούνται με προφάσεις λογικοφανείς. Απλά το είπε ο ποιητής: «Η μεγαλοσύνη στα έθνη δε μετριέται με το στρέμμα, αλλά με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το αίμα». Μας αποστομώνουν όμως οι νεομάρτυρες, οι ήρωες και οι αληθινοί ηγέτες του παρελθόντος. Κι αν αυτό δε φαίνεται τώρα, διότι όλοι βρισκόμαστε σε κατάσταση «ζάλης», αύριο, μεθαύριο, σε λίγο καιρό θα φωνάξει η αλήθεια. Θα κράξει και θα ζητήσει τα δικαιώματά της.

Μεγάλη η ευθύνη του σημερινού σχολείου. Σχολείο, που δεν ακουμπάει την ψυχή, θα αναθρέψει τέρατα και γενιτσάρους.Όχι πως τα παλιά σχολεία ήταν υποδειγματικά. Καθόλου. Ήταν «ολιγόκαρπα», όχι όμως «άκαρπα» και «κακόκαρπα». Αλλά θέλουμε δε θέλουμε, αυτή είναι η αλήθεια για τα σχολεία μας. Το κυνήγι του «τίποτα» ζωντανεύει στο ελληνικό σχολείο, αφού απουσιάζει ο πνευματικός προσανατολισμός. Δεν ενδιαφέρεται να «μορφώσει αγίους». Ενδιαφέρεται να «μορφώσει αγρίους». Μυαλό, διάνοια, λογική, «εξυπνάδα». Μηχανιστικά πρότυπα άλλων παραδόσεων, για ανταγωνισμό, για διεκδικήσεις, για «επιβίωση». Όχι καρδιά καθαρή, ταπείνωση, ανεξικακία, ολιγάρκεια, αρετές ευαγγελικές. Αυτές που ελευθερώνουν τον άνθρωπο, του διαμορφώνουν σταθερή ψυχοσωματική ισορροπία και του δίνουν τη δύναμη να αντιστέκεται σε κάθε ανήθικη και αφιλάνθρωπη κίνηση, απ` όπου κι αν προέρχεται. Με ελπίδα στη θεία Πρόνοια, για την καρτερία στη ζωή, σ` ό,τι κι αν συμβαίνει.

          Είναι αλήθεια πως ο Έλληνας τις τελευταίες δεκαετίες βρέθηκε δέσμιος της καλοπέρασης και σε συνδυασμό με την παροχή αχρίστιανης και ανιστόρητης παιδείας να περιπέσει σε απώλεια του ιστορικού του «είναι». Χωρίς να είναι άμοιρος της ευθύνης του και ο λαός, είναι αλήθεια πως ξεγελάστηκε. Κι αυτό αποτέλεσε και αποτελεί όπλο ισχυρό των εχθρών της παράδοσής μας. Με άλλα λόγια: «Βρήκαν και κάνουν».

          Ο Φώτης Κόντογλου, πριν από μισό αιώνα και πλέον, με τις ευαίσθητες χορδές της αγίας ψυχής του, προειδοποιούσε για το κατρακύλισμα, παρόλο που οι ενδείξεις ήταν ελάχιστες στην εποχή εκείνη. Σ` ένα κείμενό του με τίτλο: «Τυποποιημένη ζωή», γράφει μια χαριτωμένη και διδακτική ιστορία από την Ανατολή:

«Μια φορά ήτανε ένας σουλτάνος αιμοβόρος και τον καταριότανε όλος ο κόσμος. Τη νύχτα γινότανε «τεπτίλι», δηλαδή έβαζε ξένα ρούχα και γύριζε μέσα στα σοκάκια και στα μαγαζιά, για να δει τι έλεγε ο κόσμος γι` αυτόν.

          Από παντού άκουγε κατάρες και βλαστήμιες. Μα δεν απελπιζότανε. Δυο τρία χρόνια έβγαινε στη βόλτα, μα δεν άκουσε μήτε έναν άνθρωπο να πει καλό λόγο για το σουλτάνο. Απάνω στα τρία χρόνια, εκεί που περπατούσε ένα βράδυ σ` ένα δρόμο, μια γριά, πολύ γριά, τον γνώρισε και είπε: «Πολυχρονεμένε μου σουλτάνε, μέρες να κόβει ο Αλλάχ από μένα, χρόνια να σου δίνει». Ο σουλτάνος παραξενεύτηκε, πώς βρέθηκε άνθρωπος να τον ευχηθεί και ρώτησε τη γριά τι καλό είχε δει απ` αυτόν και τον ευχιότανε. Κι η γριά του είπε:

          «Εγώ θα σου πω την αλήθεια και δε με μέλει αν με σκοτώσεις, γιατί είμαι γριά. Εγώ έφταξα τρεις σουλτάνους, τον παππού σου, τον πατέρα σου κι εσένα». «Λοιπόν, της λέγει ο σουλτάνος, τι άνθρωπος ήτανε ο παππούς μου;». «Ο παππούς σου, λέγει η γριά, ήτανε κακός άνθρωπος. Κρέμαζε, παλούκωνε, έσφαζε». «Κι ο πατέρας μου; τη ρωτά ο σουλτάνος». «Ο πατέρας σου ήτανε χειρότερος από τον παππού σου, λέγει η γριά». «Κι εγώ, τη ρωτά ο σουλτάνος, τι άνθρωπος είμαι;». «Εσύ είσαι πιο παλιάνθρωπος από τον πατέρα σου». «Και τότε γιατί με πολυχρονίζεις; τη ρωτά πάλι ο σουλτάνος». «Σε πολυχρονίζω, επειδή ο πατέρας σου ήτανε χειρότερος από τον παππού σου κι εσύ χειρότερος από τον πατέρα σου, παρακαλώ το Θεό να σε πολυχρονίζει, γιατί αυτός που θα `ρθει ύστερα από σένα, θα είναι ακόμα χειρότερος!».

          «Σοφόν και σαφές» το μήνυμα της ανατολίτικης ιστορίας.

          Εμείς οφείλουμε να αντισταθούμε και να ομολογούμε μέχρι τέλους την αλήθεια. Να φωνάζουμε καθώς ο Ιωσήφ ο Βρυέννιος, παραλλάσσοντας ελαφρώς: «Οὐκ ἀρνησόμεθά σε, φίλη Ὀρθόδοξη Ελλάδα· οὐ ψευσόμεθά σου πατροπαράδοτον σέβας·ἐν σοὶ ἐγεννήθημεν, καὶ σοὶ ζῶμεν, καὶ ἐν σοὶ κοιμηθησόμεθα·εἰ δὲ καλέσει καιρός, καὶ μυριάκις ὑπὲρ σοῦ τεθνηξόμεθα».

Μόνο η πνευματική μας ανάκαμψη είναι σε θέση να ανατρέψει αυτήν την πορεία. Επιστροφή! Επιστροφή και ετοιμότητα, που ζητάει θυσίες και απάρνηση του εγώ. Στη ζωή των αγίων και των ηρώων.